Focus op wat mensen met dementie wél nog kunnen.
De bewoners van woonzorgcampus De Bijster in Essen kregen onlangs het gezelschap van een tijdelijke bewoner. Een uitzonderlijke bewoner ook, want Björn Mertens is laatstejaarsstudent audiovisuele technieken aan de Karel de Grote Hogeschool. Voor zijn eindwerk koos hij heel bewust om als embedded fotograaf twee weken lang in De Bijster te gaan wonen.
De opzet van dat eindwerk? Een fotoreportage maken over dementie, maar daarin specifiek het licht te laten schijnen op wat mensen met dementie wél nog kunnen. Want al te vaak ligt bij het spreken over dementie de nadruk op het benoemen van wat niet meer gaat.
Om deze fotoreeks te maken koos Björn gericht voor De Bijster omdat er bijna uitsluitend personen met dementie wonen. Het embedded zijn, het inwonen, mag je trouwens letterlijk nemen. Hij verbleef in een kamer op de gang tussen de bewoners, overnachtte in de leefgroep, at samen met de bewoners en nam deel aan het dagelijks leven en de gesprekken.
Björn heeft op voorhand geen extra info verzameld, om zo enkel vanuit zijn eigen indrukken en perceptie te starten aan het project. Hij werkte wel zeven jaar in de zorgsector alvorens aan de opleiding audiovisuele technieken te beginnen. Hij startte dus niet zonder ervaring aan dit avontuur, maar was zeker bewust van het niet altijd even genuanceerde beeld over het dementieproces.
Een abstracte voorstelling van negatieve (zwart-wit) beeldvorming over dementie.
Deze zelfgemaakte vaas is een blijvende expressie van de eigen persoonlijkheid.
De negatieve beeldtaal over het thema dementie stelt Björn gelijk aan zwart-witdenken. Dat wordt in het fotoboek weergegeven door (soms abstracte) zwart-witbeelden. Daartegenover zien we mooie kleurenfoto’s die telkens als drieluik een bewoner aan de kijker voorstellen. De drieluiken bestaan uit een klassiek portret rechts en een detail- en signaalbeeld links. De fotograaf rondt de reportage af met een bijzonder krachtig en ontroerend beeld, waar ondanks dementie de liefde blijft bestaan.
In het portret valt meteen het oogcontact met de toeschouwer op. Door tijdens het samenwonen zoveel mogelijk te observeren en oogcontact te maken heeft Björn aanknopingspunten gevonden om een vertrouwensband met de bewoners op te bouwen. In het signaalbeeld licht de reportage iets uit wat de bewoner houvast geeft en waar hij of zij belang aan hecht. Een ruiker bloemen of een zelfgemaakte vaas zijn méér dan een object. Voor de geportretteerde bewoner zijn ze waardevol en een blijvende expressie van de eigen persoonlijkheid. “Door de persoonlijke spullen geïnteresseerd te benaderen en als hefboom te gebruiken om contact te leggen, leer je de bewoner beter kennen”, aldus Björn.
Na enkele dagen hebben de bewoners Björn mee opgenomen als één van hen. De unieke ervaring inspireerde hem om terug naar De Bijster te komen als vrijwilliger. We willen hem bedanken voor de mooie en respectvolle benadering van zijn reportage. Hier kan je zelf door het fotoboek bladeren.
